Nhiều doanh nghiệp lớn có thể sụp đổ chỉ sau một quyết định sai lầm hay một sự cố bất ngờ. Ngược lại, cũng có không ít công ty thành công vì đã dự đoán và chuẩn bị kỹ lưỡng cho những rủi ro có thể xảy ra. Trong thời đại nhiều biến động, quản trị rủi ro là một yêu cầu bắt buộc đối với các doanh nghiệp, nhà lãnh đạo để duy trì sự ổn định, bảo vệ nguồn lực và nắm bắt cơ hội phát triển bền vững.

Quản trị rủi ro là gì?

Quản trị rủi ro (Risk Management) là quá trình nhận diện, đánh giá và kiểm soát những rủi ro tiềm ẩn có thể ảnh hưởng đến mục tiêu, tài chính, chiến lược hoặc hoạt động của một cá nhân, tổ chức hoặc doanh nghiệp. Mục tiêu của quản trị rủi ro là giảm thiểu tác động tiêu cực và tận dụng những cơ hội có thể xuất hiện từ rủi ro.

Rủi ro có thể xuất phát từ nhiều nguồn như bất ổn tài chính, trách nhiệm pháp lý, công nghệ, lỗi quản lý chiến lược, tai nạn và thiên tai,... Qua đó, nhằm mục đích dự đoán những mối đe dọa này và tác động tiềm ẩn của chúng, đồng thời lập kế hoạch giải quyết khi chúng phát sinh.

Quản trị rủi ro là quá trình nhận diện, đánh giá và kiểm soát rủi ro để đảm bảo hoạt động ổn định

Vì sao cần quản trị rủi ro?

Việc không nhận diện và xử lý kịp thời những rủi ro có thể khiến doanh nghiệp đánh mất cơ hội, bị tổn thất nghiêm trọng hoặc thậm chí là sụp đổ.

Giảm thiểu tổn thất tài chính

Tổn thất tài chính là một trong những hậu quả dễ thấy và nghiêm trọng nhất khi rủi ro xảy ra. Một sự cố như mất dữ liệu, vi phạm hợp đồng, hay thay đổi thị trường bất ngờ có thể gây thiệt hại hàng tỷ đồng, thậm chí phá sản. Quản trị rủi ro giúp doanh nghiệp xây dựng hệ thống cảnh báo sớm, phương án xử lý sự cố, và quỹ dự phòng để hạn chế tối đa thiệt hại về tài chính. 

Ngoài ra, khi doanh nghiệp chứng minh được mình có hệ thống quản trị rủi ro tốt, họ còn có thể nhận được mức phí bảo hiểm thấp hơn hoặc dễ dàng tiếp cận vốn đầu tư hơn - từ đó góp phần tối ưu hoá nguồn lực tài chính.

Đảm bảo hoạt động ổn định

Rủi ro nếu không được kiểm soát có thể khiến hoạt động sản xuất, kinh doanh bị gián đoạn hoặc đình trệ. Ví dụ, một lỗi kỹ thuật trong dây chuyền sản xuất có thể khiến cả nhà máy ngừng hoạt động, kéo theo nhiều hệ luỵ về đơn hàng, khách hàng và uy tín. 

Quản trị rủi ro giúp xây dựng các kế hoạch dự phòng (backup plan), các quy trình thay thế (contingency plan) để đảm bảo rằng hoạt động của doanh nghiệp luôn có thể tiếp tục, ngay cả khi gặp sự cố. Nhờ đó, doanh nghiệp có thể giữ vững được sự ổn định - điều vô cùng quan trọng trong việc duy trì niềm tin từ khách hàng và đối tác.

Tăng khả năng tận dụng cơ hội

Quản trị rủi ro không chỉ là phòng vệ mà còn là một phần trong chiến lược phát triển chủ động và linh hoạt. Nghe có vẻ mâu thuẫn, nhưng quản trị rủi ro không chỉ giúp tránh rủi ro - mà còn giúp nhận diện và tận dụng cơ hội. Khi doanh nghiệp hiểu rõ đâu là những thách thức tiềm tàng, họ sẽ biết cách điều chỉnh chiến lược để phù hợp, đồng thời phát hiện ra những khoảng trống trên thị trường mà đối thủ bỏ qua. Một doanh nghiệp dám đổi mới, nhưng có phương án dự phòng rõ ràng, sẽ có lợi thế cạnh tranh rất lớn. 

Bảo vệ danh tiếng

Một rủi ro xảy ra - dù nhỏ - cũng có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến hình ảnh của doanh nghiệp trong mắt khách hàng, cổ đông và công chúng. Những sự cố như bê bối truyền thông, vi phạm đạo đức kinh doanh, hay lộ thông tin khách hàng đều có thể khiến uy tín doanh nghiệp bị tổn hại nghiêm trọng. 

Quản trị rủi ro giúp doanh nghiệp có kế hoạch truyền thông khủng hoảng, quy trình xử lý sự cố minh bạch và nhanh chóng. Khi một doanh nghiệp biết cách ứng phó hợp lý với rủi ro, công chúng không những không quay lưng mà còn có thể đánh giá cao tinh thần trách nhiệm của doanh nghiệp.

Tuân thủ pháp luật và tiêu chuẩn

Hiện nay, nhiều ngành nghề - đặc biệt là tài chính, y tế, công nghệ - yêu cầu doanh nghiệp phải tuân thủ hàng loạt quy định pháp lý và tiêu chuẩn quốc tế. Việc không tuân thủ có thể dẫn đến án phạt, đình chỉ hoạt động hoặc mất quyền kinh doanh. 

Thiết lập hệ thống quản trị rủi ro chính xác giúp doanh nghiệp nhận diện các nghĩa vụ pháp lý và thiết lập quy trình đảm bảo tuân thủ, từ đó hạn chế được các rủi ro pháp lý. Đồng thời, việc tuân thủ cũng nâng cao độ tin cậy và khả năng mở rộng hợp tác quốc tế cho doanh nghiệp.

Quản trị rủi ro tốt giúp doanh nghiệp bảo vệ danh tiếng và hạn chế tổn thất tài chính

Các loại rủi ro phổ biến

Rủi ro chiến lược

Rủi ro chiến lược xuất hiện khi doanh nghiệp lựa chọn sai định hướng phát triển dài hạn hoặc không kịp thời điều chỉnh chiến lược khi thị trường thay đổi. Nguyên nhân thường xuất phát từ sự chủ quan trong tầm nhìn, thiếu dữ liệu thị trường hoặc quyết định sai thời điểm.

Rủi ro hệ thống/hoạt động

Đây là loại rủi ro xuất phát từ các quy trình nội bộ, công nghệ, thiết bị hoặc yếu tố con người trong quá trình vận hành doanh nghiệp. Một lỗi trong phần mềm kế toán, sự cố trong dây chuyền sản xuất, hay sai sót do nhân viên thiếu kỹ năng đều có thể dẫn đến thiệt hại. Đặc biệt trong thời đại số, việc phụ thuộc vào công nghệ khiến rủi ro hệ thống trở nên nghiêm trọng hơn bao giờ hết - như lỗi mạng, mất dữ liệu, hay bị tấn công mạng.

Rủi ro khách quan

Rủi ro khách quan là những rủi ro xuất phát từ môi trường bên ngoài, thường nằm ngoài tầm kiểm soát của doanh nghiệp như thiên tai, dịch bệnh, biến động chính trị, thay đổi luật pháp hoặc khủng hoảng kinh tế toàn cầu. Những sự kiện như đại dịch COVID-19 hay cuộc chiến Nga - Ukraine đã cho thấy mức độ ảnh hưởng nặng nề của các rủi ro khách quan lên chuỗi cung ứng, thị trường lao động và dòng tiền doanh nghiệp. 

Mặc dù không thể kiểm soát hoàn toàn, nhưng doanh nghiệp có thể giảm thiểu tác động của loại rủi ro này bằng cách xây dựng các kịch bản dự phòng, có chính sách bảo hiểm hoặc đa dạng hóa thị trường.

Rủi ro tài chính

Rủi ro tài chính là mối đe dọa liên quan đến quản lý dòng tiền, vốn, đầu tư, lãi suất, tỷ giá và nợ. Một doanh nghiệp có thể hoạt động hiệu quả về mặt sản xuất nhưng vẫn lâm vào khủng hoảng nếu không kiểm soát được tài chính - như mất khả năng thanh toán, thua lỗ trong đầu tư, hoặc lệ thuộc quá nhiều vào vốn vay.

Rủi ro của con người

Rủi ro của con người là những rủi ro bắt nguồn từ hành vi, năng lực, đạo đức hoặc quyết định sai lầm của cá nhân trong tổ chức. Đây có thể là lỗi do thiếu kiến thức, thiếu kỹ năng, vi phạm quy trình, hay thậm chí là hành vi gian lận, xung đột lợi ích, và không tuân thủ đạo đức nghề nghiệp. Loại rủi ro này có thể xảy ra ở bất kỳ cấp độ nào - từ nhân viên vận hành đến cấp lãnh đạo.

Rủi ro về mặt vật lý

Rủi ro vật lý là những mối đe dọa trực tiếp đến tài sản hữu hình của doanh nghiệp như tòa nhà, thiết bị, cơ sở hạ tầng và cả sự an toàn của con người tại nơi làm việc. Những rủi ro này có thể phát sinh từ các sự cố bất ngờ như cháy nổ, lũ lụt, động đất, hoặc từ việc vận hành sai thiết bị do thiếu đào tạo, bảo trì kém hay sơ suất trong quy trình an toàn.

Hậu quả của rủi ro vật lý không chỉ là thiệt hại tài sản mà còn kéo theo gián đoạn hoạt động, tăng chi phí sửa chữa hoặc thay thế, và ảnh hưởng đến sức khỏe nhân viên. Đặc biệt, nếu không có kế hoạch ứng phó kịp thời, một sự cố vật lý nhỏ cũng có thể dẫn đến khủng hoảng diện rộng.

Rủi ro có thể đến từ quá trình ra chiến lược, nhân sự, tài chính,...

Quy trình kiểm soát quản trị rủi ro trong doanh nghiệp

Bước 1: Xác định rủi ro

Bước đầu tiên và quan trọng nhất trong quản trị rủi ro là xác định những nguy cơ có thể ảnh hưởng đến mục tiêu của doanh nghiệp. Việc xác định rủi ro không chỉ giới hạn ở các mối đe dọa hiện tại mà còn cần lường trước các rủi ro tiềm ẩn trong tương lai. 

Doanh nghiệp có thể sử dụng các công cụ như khảo sát nội bộ, phân tích SWOT, hay tham vấn chuyên gia để nhận diện các yếu tố có thể gây rủi ro trong lĩnh vực tài chính, sản xuất, công nghệ, nhân sự, pháp lý... Việc phát hiện rủi ro càng sớm, doanh nghiệp càng có lợi thế trong việc lên kế hoạch ứng phó và tránh được những tổn thất nghiêm trọng.

Bước 2: Phân tích và đánh giá rủi ro

Đây là cơ sở để doanh nghiệp ưu tiên nguồn lực xử lý những rủi ro có ảnh hưởng lớn nhất. Có thể sử dụng ma trận rủi ro để phân loại theo các cấp độ: thấp - trung bình - cao dựa trên hai tiêu chí chính: xác suất xảy ra và mức độ tác động. Những rủi ro có khả năng cao và ảnh hưởng nghiêm trọng thường cần được xử lý ngay, trong khi những rủi ro nhỏ hơn có thể theo dõi định kỳ. Đánh giá rủi ro kỹ lưỡng giúp doanh nghiệp có cái nhìn tổng thể và xây dựng phương án phù hợp, tránh tình trạng "chạy theo khủng hoảng".

Bước 3: Xử lý rủi ro

Sau khi đã đánh giá mức độ rủi ro, doanh nghiệp cần triển khai các biện pháp xử lý phù hợp. Có bốn chiến lược chính thường được áp dụng: tránh rủi ro (thay đổi kế hoạch để loại bỏ rủi ro), giảm thiểu rủi ro (giảm xác suất hoặc tác động), chuyển giao rủi ro (mua bảo hiểm, thuê ngoài), và chấp nhận rủi ro (trong trường hợp mức độ không đáng kể hoặc đã có biện pháp dự phòng). 

Việc xử lý cần đồng bộ với các bộ phận trong doanh nghiệp và được tích hợp vào kế hoạch hoạt động hàng ngày. Một chiến lược rủi ro hiệu quả không chỉ là giảm thiểu tác hại mà còn phải đảm bảo rằng doanh nghiệp vẫn có thể tiếp tục hoạt động bình thường trong mọi tình huống.

Bước 4: Theo dõi và xem xét rủi ro

Rủi ro có thể thay đổi theo thời gian do biến động thị trường, công nghệ, chính sách hay yếu tố nội bộ. Do đó, doanh nghiệp cần thiết lập cơ chế giám sát, báo cáo định kỳ và kiểm tra hiệu quả của các biện pháp đã triển khai. Ngoài ra, việc học hỏi từ các sự cố đã xảy ra cũng là cách tốt để cải thiện hệ thống quản trị. Theo dõi và xem xét rủi ro thường xuyên giúp doanh nghiệp phản ứng linh hoạt và thích nghi kịp thời, từ đó nâng cao năng lực quản trị tổng thể.

Bước 5: Xây dựng hệ thống quản lý chất lượng

Việc xây dựng và chuẩn hóa quy trình, quy định, tiêu chuẩn hoạt động sẽ giúp giảm thiểu sai sót, tăng tính ổn định và dễ dàng kiểm soát rủi ro trong từng khâu. Nhiều doanh nghiệp hiện nay đã áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế như ISO 31000 (quản lý rủi ro) hay ISO 9001 (quản lý chất lượng) để tạo khung quản trị chuyên nghiệp và hiệu quả. Khi chất lượng quản lý được đảm bảo, doanh nghiệp sẽ dễ dàng phát hiện các điểm bất hợp lý và cải tiến liên tục, từ đó phòng ngừa rủi ro từ gốc rễ thay vì chỉ xử lý sự cố khi đã xảy ra.

Doanh nghiệp cần xác định chính xác các rủi ro để có phương án xử lý hiệu quả

Các chiến lược đối phó rủi ro phổ biến

Chiến lược tránh né (Avoidance)

Tránh né là chiến lược quản trị rủi ro tập trung vào việc loại bỏ hoàn toàn khả năng rủi ro xảy ra bằng cách từ chối tham gia vào những hoạt động tiềm ẩn nguy cơ cao. Đây là cách tiếp cận triệt để, giúp doanh nghiệp tránh được hậu quả tiêu cực ngay từ đầu, nhưng đồng thời cũng đồng nghĩa với việc từ bỏ những cơ hội tăng trưởng gắn liền với rủi ro.

Chiến lược giảm thiểu (Reduction)

Đây là chiến lược nhằm giảm khả năng xảy ra rủi ro hoặc hạn chế mức độ thiệt hại nếu rủi ro xảy ra. Khác với tránh né, chiến lược này chấp nhận rằng rủi ro là điều không thể tránh khỏi, nhưng có thể kiểm soát và giới hạn bằng các biện pháp chủ động, hệ thống.

Chiến lược chuyển giao (Transfer)

Chuyển giao rủi ro là chiến lược nhằm phân bổ rủi ro cho bên thứ ba thông qua các hợp đồng hoặc cơ chế bảo hiểm. Chiến lược này không làm rủi ro biến mất, nhưng giúp doanh nghiệp giảm nhẹ gánh nặng tài chính hoặc trách nhiệm quản lý khi rủi ro xảy ra.

Chiến lược chấp nhận (Acceptance)

Chấp nhận rủi ro là chiến lược dành cho những tình huống mà chi phí tránh, giảm hoặc chuyển giao rủi ro vượt quá giá trị rủi ro tiềm ẩn. Đây là cách tiếp cận thực tế, phù hợp khi doanh nghiệp đánh giá rằng rủi ro là nhỏ, có thể kiểm soát được hoặc là một phần tất yếu trong quá trình phát triển.

Doanh nghiệp có thể tránh né hoặc chuyển giao rủi ro ra bên ngoài

Nguyên tắc quản trị rủi ro

Nhận diện rủi ro toàn diện

Một hệ thống quản trị rủi ro hiệu quả bắt đầu từ việc nhận diện rủi ro một cách đầy đủ, khách quan và không thiên kiến. Rủi ro không chỉ nằm ở các yếu tố tài chính hay vận hành, mà còn tiềm ẩn trong văn hóa nội bộ, công nghệ, mối quan hệ đối tác, hoặc sự thay đổi xã hội. 

Nếu chỉ tập trung vào một lĩnh vực cụ thể, doanh nghiệp rất dễ bỏ sót những mối nguy tiềm ẩn từ các lĩnh vực khác. Vì vậy, việc thiết lập một hệ thống thu thập thông tin đa chiều, từ nội bộ đến bên ngoài, sẽ giúp tổ chức phát hiện rủi ro kịp thời, từ đó chủ động hơn trong quản lý.

Liên kết với các mục tiêu tổ chức

Quản trị rủi ro không phải là một hoạt động riêng biệt, mà cần gắn chặt với mục tiêu chiến lược của doanh nghiệp. Rủi ro chỉ thực sự được đánh giá chính xác khi đặt trong bối cảnh ảnh hưởng đến việc đạt được mục tiêu đó. Chẳng hạn, một doanh nghiệp hướng đến mở rộng thị trường quốc tế sẽ có rủi ro khác hoàn toàn với doanh nghiệp tập trung vào phát triển nội địa. Khi quản trị rủi ro được thiết kế dựa trên mục tiêu tổ chức, doanh nghiệp sẽ dễ dàng lựa chọn ưu tiên xử lý phù hợp, đồng thời tối ưu hóa nguồn lực trong quá trình triển khai.

Cân bằng giữa rủi ro và cơ hội

Một nguyên tắc quan trọng khác là không chỉ nhìn rủi ro dưới góc độ tiêu cực, mà còn phải xem đó là cơ hội tiềm năng. Mỗi rủi ro đều đi kèm khả năng đổi mới, phát triển hoặc chiếm lĩnh thị trường nếu được xử lý đúng cách. Chẳng hạn, trong thời điểm đại dịch, khi nhiều doanh nghiệp co cụm, thì một số công ty nhanh nhạy lại tận dụng rủi ro đó để chuyển đổi số mạnh mẽ và tăng trưởng đột phá. Do đó, quản trị rủi ro không nên chỉ là hành động phòng vệ, mà phải hướng đến sự cân bằng giữa bảo vệ và khai thác cơ hội.

Ra quyết định dựa trên dữ liệu

Các quyết định quản trị rủi ro cần được dựa trên cơ sở dữ liệu, phân tích định lượng và thông tin thực tế, thay vì cảm tính hay kinh nghiệm chủ quan. Khi được trang bị đầy đủ dữ liệu về xu hướng thị trường, hành vi khách hàng, hiệu suất nội bộ hoặc các chỉ số rủi ro tài chính, doanh nghiệp sẽ đưa ra những quyết định chính xác hơn. Trong thời đại công nghệ 4.0, việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn (big data) vào phân tích rủi ro không còn là xu hướng mà đã trở thành yêu cầu thiết yếu để nâng cao hiệu quả quản trị.

Cải tiến liên tục và có hệ thống

Môi trường bên ngoài luôn biến đổi. Vì vậy, doanh nghiệp cần thường xuyên rà soát, cập nhật các kịch bản rủi ro, học hỏi từ các sai lầm trong quá khứ và điều chỉnh chính sách quản trị sao cho phù hợp với bối cảnh mới. Việc xây dựng một quy trình cải tiến rõ ràng, có sự phản hồi từ các phòng ban và dựa trên số liệu thực tế sẽ giúp tổ chức duy trì được tính linh hoạt, tăng khả năng thích ứng và tránh lặp lại lỗi cũ.

Minh bạch và có sự tham gia của nhiều bên

Một hệ thống quản trị rủi ro hiệu quả cần có sự minh bạch trong thông tin và sự tham gia của nhiều bên liên quan như ban lãnh đạo, nhân viên, cổ đông, và thậm chí cả khách hàng. Minh bạch giúp các bên hiểu rõ bản chất của rủi ro, vai trò của từng người trong quá trình quản lý, và tăng tính cam kết trong việc thực hiện các giải pháp. Khi các cá nhân trong tổ chức đều nhận thức được tầm quan trọng của quản trị rủi ro và được tham gia vào quá trình này, doanh nghiệp sẽ tạo ra một văn hóa phòng ngừa và chủ động - nền tảng cho sự phát triển bền vững.

Tạo ra các giá trị

Quản trị rủi ro không chỉ là biện pháp bảo vệ doanh nghiệp khỏi tổn thất, mà còn là công cụ tạo ra giá trị lâu dài. Một hệ thống quản trị hiệu quả giúp tiết kiệm chi phí, tối ưu hóa quy trình, nâng cao uy tín thương hiệu và xây dựng niềm tin với đối tác và nhà đầu tư. 

Khi rủi ro được kiểm soát tốt, doanh nghiệp có thể yên tâm tập trung vào đổi mới, sáng tạo và mở rộng kinh doanh. Từ đó, giá trị không chỉ đến từ kết quả tài chính mà còn từ uy tín và năng lực quản lý chuyên nghiệp của tổ chức.

Linh hoạt và thích nghi

Trong bối cảnh kinh tế - xã hội thay đổi liên tục, quản trị rủi ro cần phải linh hoạt và dễ thích nghi với mọi tình huống. Những kế hoạch rủi ro được viết ra một lần rồi “để đó” sẽ nhanh chóng trở nên lỗi thời. Doanh nghiệp cần có khả năng thay đổi chiến lược, quy trình và cả mô hình kinh doanh một cách nhanh chóng khi có sự thay đổi từ thị trường, công nghệ hoặc chính sách.

Doanh nghiệp cần nhận diện và xử lý rủi ro linh hoạt

Các tiêu chuẩn quản trị rủi ro

Để quản trị rủi ro hiệu quả trước những biến động ngày càng phức tạp của thị trường, các doanh nghiệp cần thực hiện theo các hệ thống tiêu chuẩn và khung tham chiếu để đảm bảo tính toàn diện, nhất quán và có thể đo lường.

Khung ERM COSO

COSO ERM (Enterprise Risk Management - Integrated Framework) là một trong những khung quản trị rủi ro doanh nghiệp có ảnh hưởng nhất toàn cầu. Được phát triển bởi Ủy ban Tổ chức Bảo trợ Ủy ban Treadway (COSO), khung này giúp doanh nghiệp tích hợp quản trị rủi ro vào mọi cấp độ trong tổ chức - từ chiến lược đến vận hành. 

ERM COSO không chỉ tập trung vào việc kiểm soát, mà còn nhấn mạnh đến việc đánh giá rủi ro trong quá trình ra quyết định, giúp doanh nghiệp xác định rõ ràng các yếu tố không chắc chắn ảnh hưởng đến mục tiêu dài hạn. Khung này đặc biệt hữu ích với các doanh nghiệp lớn, công ty niêm yết và tổ chức tài chính cần minh bạch hóa hệ thống kiểm soát nội bộ và tạo niềm tin với nhà đầu tư.

Tiêu chuẩn ISO 31000

Khác với nhiều tiêu chuẩn có tính đặc thù ngành, ISO 31000 là tiêu chuẩn quản trị rủi ro phổ quát, có thể áp dụng cho mọi loại hình tổ chức, từ doanh nghiệp nhỏ đến tập đoàn đa quốc gia, từ khu vực tư nhân đến cơ quan chính phủ.

Tiêu chuẩn này không yêu cầu chứng nhận, mà đóng vai trò như một kim chỉ nam để tích hợp tư duy quản trị rủi ro vào mọi cấp độ trong tổ chức. ISO 31000 giúp doanh nghiệp xây dựng văn hóa chủ động trong phòng ngừa, đánh giá rủi ro một cách định lượng và cải tiến liên tục. Việc áp dụng ISO 31000 không chỉ giúp hạn chế thiệt hại mà còn nâng cao khả năng ra quyết định chính xác trong môi trường nhiều bất định.

Tiêu chuẩn Basel III

Basel III là bộ tiêu chuẩn quốc tế dành riêng cho lĩnh vực ngân hàng, với mục tiêu tăng cường khả năng chống chịu tài chính và giảm thiểu rủi ro hệ thống. Sau khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008, Basel III ra đời để siết chặt yêu cầu về an toàn vốn, khả năng thanh khoản và kiểm soát đòn bẩy tài chính.

Tiêu chuẩn này buộc các tổ chức tài chính phải dự phòng tốt hơn trước các biến động kinh tế, tránh việc hoạt động với mức độ rủi ro cao nhưng không có khả năng ứng phó. Việc tuân thủ Basel III không chỉ giúp ngân hàng tự bảo vệ mình, mà còn đóng vai trò trong việc giữ ổn định cho toàn bộ hệ thống tài chính quốc gia và toàn cầu.

Tiêu chuẩn ISO 19600

ISO 19600 là tiêu chuẩn hướng dẫn xây dựng và vận hành một hệ thống quản lý tuân thủ toàn diện, giúp doanh nghiệp đảm bảo sự phù hợp với pháp luật, chuẩn mực đạo đức và quy định nội bộ. Dù không yêu cầu chứng nhận, tiêu chuẩn này được đánh giá cao bởi tính linh hoạt, phù hợp với mọi tổ chức và khả năng tích hợp với các hệ thống quản lý khác như ISO 9001 hay ISO 14001.

Điểm nổi bật của ISO 19600 là nhấn mạnh vai trò của lãnh đạo trong việc xây dựng văn hóa tuân thủ, khuyến khích nhân viên chủ động phát hiện và ngăn chặn các hành vi sai phạm, từ đó giảm thiểu rủi ro pháp lý, uy tín và tài chính cho doanh nghiệp.

Doanh nghiệp có thể xây dựng hệ thống tiêu chuẩn để cải tiến và xử lý rủi ro

Thách thức khi quản trị rủi ro

Thiếu nhận thức và cam kết từ lãnh đạo

Trên thực tế, quản trị rủi ro đòi hỏi sự định hướng từ trên xuống, bởi chỉ có lãnh đạo mới đủ quyền lực và tầm nhìn để lồng ghép rủi ro vào chiến lược dài hạn, đồng thời phân bổ nguồn lực phù hợp. Nếu thiếu sự cam kết này, rủi ro dễ bị xem là "chuyện của phòng ban khác", dẫn đến việc xử lý rủi ro bị rời rạc, thiếu hiệu quả.

Khó khăn trong việc nhận diện đầy đủ rủi ro

Trong thực tế, nhiều doanh nghiệp chỉ tập trung vào những rủi ro dễ thấy như tài chính hoặc vận hành, mà bỏ sót những rủi ro mang tính hệ thống, trừu tượng hoặc dài hạn như rủi ro đạo đức, rủi ro danh tiếng, hay rủi ro biến đổi khí hậu.

Việc thiếu góc nhìn toàn diện dẫn đến “điểm mù rủi ro” - nơi mà mối nguy hiểm tồn tại nhưng không được nhìn thấy, cho đến khi hậu quả xảy ra. Điều này đặc biệt nghiêm trọng trong các doanh nghiệp tăng trưởng nhanh, nơi tốc độ thường lấn át tính bền vững.

Thiếu dữ liệu và công cụ phân tích

Quản trị rủi ro hiệu quả đòi hỏi các quyết định phải dựa trên dữ liệu, không phải cảm tính. Tuy nhiên, ở nhiều doanh nghiệp - đặc biệt là các tổ chức vừa và nhỏ - dữ liệu về rủi ro thường rời rạc, thiếu thống nhất hoặc không được lưu trữ đúng cách.

Bên cạnh đó, doanh nghiệp cũng thiếu các công cụ hỗ trợ phân tích rủi ro như phần mềm đánh giá định lượng, mô hình mô phỏng hoặc bảng điểm rủi ro. Hệ quả là việc đánh giá rủi ro chỉ dừng ở mức “cảm nhận”, thiếu khả năng đo lường và theo dõi hiệu quả các hành động kiểm soát.

Không cập nhật rủi ro theo thời gian

Rủi ro không phải là một trạng thái cố định - nó thay đổi theo thị trường, công nghệ, hành vi khách hàng và cả biến động địa chính trị. Tuy vậy, nhiều tổ chức vẫn xem quản trị rủi ro là bài tập một lần, thay vì một quy trình sống động và cập nhật liên tục.

Điều này khiến doanh nghiệp bị “lỗi thời” trong nhận diện rủi ro, áp dụng những biện pháp không còn phù hợp, hoặc không kịp phản ứng khi tình huống mới phát sinh. Việc không cập nhật rủi ro theo thời gian đồng nghĩa với việc tự đánh mất khả năng phòng vệ linh hoạt.

Khó tích hợp vào văn hóa tổ chức

Một hệ thống quản trị rủi ro chỉ thật sự hiệu quả khi được tích hợp vào tư duy và hành động hàng ngày của mọi cấp trong tổ chức. Tuy nhiên, đây lại là thách thức lớn với nhiều doanh nghiệp, nơi mà rủi ro bị xem là nhiệm vụ hành chính, hoặc trách nhiệm của một bộ phận riêng biệt.

Nếu nhân viên không được khuyến khích báo cáo rủi ro hay quản lý né tránh đề cập đến rủi ro trong các cuộc họp, thì văn hóa tổ chức sẽ vô tình tạo ra môi trường dễ dẫn đến khủng hoảng. Việc xây dựng văn hóa chủ động nhận diện và chia sẻ rủi ro cần thời gian, sự dẫn dắt từ lãnh đạo và các cơ chế thưởng - phạt minh bạch.

Rủi ro có thể không được xử lý triệt để khi thiếu công cụ phân tích hoặc tầm nhìn của nhà lãnh đạo

Tóm lại, để quản trị rủi ro hiệu quả, doanh nghiệp không chỉ cần quy trình và công cụ, mà cần sự dẫn dắt kiên định từ lãnh đạo - những người dám nhìn thẳng vào rủi ro và đặt nó vào trung tâm của chiến lược kinh doanh. Bằng cách lồng ghép quản trị rủi ro vào mọi cấp độ vận hành, nhà lãnh đạo sẽ giúp tổ chức chủ động phòng ngừa, sẵn sàng phản ứng và tận dụng rủi ro để tạo ra giá trị mới.