Trong bối cảnh toàn cầu hóa và chuyển đổi số, các kỹ năng lãnh đạo không còn chỉ giới hạn ở việc ra quyết định, mà còn bao gồm khả năng giao tiếp, giải quyết xung đột và truyền cảm hứng. Việc nghiên cứu và phát triển các kỹ năng lãnh đạo vì vậy trở thành một nhu cầu cấp thiết trong giáo dục và đào tạo nhân lực hiện nay.
Kỹ năng lãnh đạo là gì?
Kỹ năng lãnh đạo là tập hợp những năng lực, phẩm chất và hành vi giúp một người có thể dẫn dắt, định hướng, tạo động lực và ảnh hưởng đến người khác để cùng nhau đạt được mục tiêu chung. Để bắt đầu hành trình trở thành một nhà lãnh đạo xuất sắc trong lĩnh vực của mình, cần tập trung nỗ lực rèn luyện và thành thạo những kỹ năng cốt lõi, từ đó xây dựng nền tảng vững chắc cho sự phát triển và thành công lâu dài.
Trước đây, khả năng lãnh đạo thường được đánh giá qua các thành tích đã được chứng minh, nhiều năm kinh nghiệm, và năng lực kinh doanh truyền thống. Tuy nhiên, điều đó không còn đúng nữa khi môi trường làm việc hiện nay đã trải qua một quá trình chuyển đổi quan trọng nhất trong nhiều thập kỷ. Những thay đổi này không chỉ đơn thuần là sự phát triển về công nghệ hay quy trình làm việc, mà còn là sự thay đổi về cách thức lãnh đạo, quản lý và giao tiếp trong các tổ chức. Chất lượng lãnh đạo cần phải thay đổi để dẫn dắt đội ngũ vượt qua những thách thức và nắm bắt cơ hội trong thời đại kỹ thuật số, nơi mà mọi thứ đang thay đổi nhanh chóng.
Kỹ năng lãnh đạo là khả năng dẫn dắt, truyền cảm hứng và tạo ảnh hưởng để đạt mục tiêu chung
15 Kỹ năng nhà lãnh đạo giỏi, hiện đại
1. Kỹ năng giải quyết vấn đề
Qua khảo sát hơn 300.000 nhà quản lý, Công ty Zenger Folkman đã nhận thấy giải quyết vấn đề là một trong những kỹ năng thiết yếu để lãnh đạo hiệu quả. Các nhà lãnh đạo cần phải đối mặt với vô vàn tình huống phức tạp và ra quyết định nhanh chóng, chính xác để đưa tổ chức đi đúng hướng. Việc giải quyết vấn đề hiệu quả giúp họ phân tích vấn đề, đưa ra các lựa chọn và chọn lựa giải pháp tốt nhất. Trong môi trường kinh doanh đầy biến động, kỹ năng này cũng giúp các nhà lãnh đạo nhận diện và thích ứng nhanh với các thay đổi, giữ vững sự ổn định trong tổ chức.
Khi giải quyết vấn đề một cách linh hoạt và sáng tạo, lãnh đạo có thể dự đoán và đối phó với các thách thức trước mắt, qua đó giảm thiểu rủi ro và đảm bảo sự phát triển bền vững cho tổ chức. Đồng thời, nhận được sự tôn trọng và tin tưởng từ đội ngũ, truyền cảm hứng và củng cố lòng trung thành từ các thành viên.
2. Trí tuệ cảm xúc
Trí tuệ cảm xúc (Emotional Intelligence) là khả năng nhận biết, hiểu và quản lý cảm xúc của bản thân, đồng thời nhận diện và thấu hiểu cảm xúc của người khác để từ đó điều chỉnh hành vi, tạo mối quan hệ hài hòa và hiệu quả trong giao tiếp. Với khả năng này, các nhà lãnh đạo có thể hiểu và kết nối với nhân viên của họ hiệu quả hơn ở nhiều cấp độ.
Một nghiên cứu được công bố trên Tạp chí Revista de Gestão Social đã phát hiện ra, những nhà lãnh đạo có trí tuệ cảm xúc cao xây dựng văn hóa tổ chức, thúc đẩy sự hài lòng trong công việc cao hơn và tăng sự gắn kết giữa nhân viên mạnh mẽ hơn. Đây cũng là một trong những kỹ năng cần thiết được nêu bật trong Báo cáo Tương lai việc làm năm 2023 của Diễn đàn Kinh tế Thế giới.
Đặc biệt, trong bối cảnh môi trường làm việc hiện đại, mặc dù trí tuệ nhân tạo (AI) đang vượt trội trong việc tự động hóa các tác vụ và nâng cao hiệu quả công việc, nhưng nó không thể thay thế khả năng độc đáo của con người trong việc xây dựng lòng tin, thúc đẩy những kết nối sâu sắc và duy trì tinh thần đồng đội, đặc biệt là trong các không gian làm việc ảo. Những nhà lãnh đạo biết cách tận dụng trí tuệ cảm xúc sẽ không chỉ củng cố sự gắn kết mạnh mẽ trong nhóm mà còn đảm bảo sự tiếp xúc con người thiết yếu, tạo ra sự cân bằng giữa công nghệ và yếu tố nhân văn trong các quy trình ngày càng bị ảnh hưởng bởi AI.
Nhà lãnh đạo có trí tuệ cảm xúc cao giúp tăng khả năng quản lý cảm xúc, thấu hiểu và tạo động lực cho đội ngũ hiệu quả
3. Kỹ năng giao tiếp
Bên cạnh đó, báo cáo hằng năm từ Grammarly về giao tiếp trong kinh doanh cũng cho thấy sự ảnh hưởng nghiêm trọng của giao tiếp. Nhất là trong bối cảnh Gen AI đang mang đến những cơ hội và thách thức mới, doanh nghiệp buộc phải chú trọng hơn vào giao tiếp, đặc biệt là đối với các nhà lãnh đạo.
Một nghiên cứu từ Haiilo chỉ ra rằng khoảng 75% nhân viên coi kỹ năng giao tiếp là phẩm chất quan trọng nhất đối với các nhà lãnh đạo. Với người lao động thuộc thế hệ trẻ như Millennials và Gen Z, xem sự minh bạch là nhu cầu cơ bản từ mức lương, tiền công, quy trình tuyển dụng, phản hồi, hiệu suất đến việc thay đổi công ty. Những nhà lãnh đạo có khả năng giao tiếp minh bạch và rõ ràng có thể tạo ra môi trường làm việc tích cực, qua đó thúc đẩy sự hài lòng công việc gấp 12 lần so với những người thiếu sót kỹ năng này.
4. Kỹ năng đàm phán
“Kỹ năng đàm phán giúp bạn đạt được những thỏa thuận mà nếu thiếu nó, có thể bạn đã đánh mất cơ hội. Trong một số tình huống, nó còn giúp bạn giải quyết những khác biệt nhỏ trước khi chúng trở thành những mâu thuẫn lớn không thể kiểm soát.” - Michael A. Wheeler. Thực tế, mỗi doanh nghiệp phải chi đến 359 tỷ USD/nhân viên/năm để giải quyết các xung đột trong công việc.
Sự thay đổi trong tổ chức là điều không thể tránh khỏi và kỹ năng đàm phán cũng là khả năng cần thiết giúp các nhà lãnh đạo chuẩn bị cho những điều bất ngờ như biến động thị trường, tranh chấp giữa các bên, thay đổi chuỗi cung ứng, nhân sự,.... Hay với những doanh nghiệp hướng đến các chiến lược toàn cầu, kỹ năng này giúp các nhà lãnh đạo xử lý các thách thức về rào cản ngôn ngữ, sự khác biệt về văn hóa hay các mối quan hệ đối ngoại hiệu quả,...
Trong môi trường làm việc đa dạng và phức tạp, kỹ năng này giúp các nhà quản lý, lãnh đạo có thể giải quyết các vấn đề nội bộ hiệu quả, đạt được thỏa thuận có lợi cho tổ chức, tạo dựng và duy trì các mối quan hệ quan trong từ đối tác, khách hàng và các bên liên quan khác.
Kỹ năng đàm phán giúp các nhà lãnh đạo xây dựng mối quan hệ và bảo vệ lợi ích bền vững cho tổ chức
5. Kỹ năng truyền cảm hứng
Nhà lãnh đạo truyền cảm hứng là người có khả năng khơi dậy động lực và cảm hứng trong nhân viên, thúc đẩy họ nỗ lực làm việc hết mình, tăng hiệu suất và giảm tỷ lệ nghỉ việc. Đồng thời, họ cũng tạo ra ra văn hóa doanh nghiệp tích cực, lan tỏa năng lượng sáng tạo và niềm tin không chỉ đến khách hàng mà còn đến đồng nghiệp, cùng nhau hướng đến mục tiêu chung trong hành trình xây dựng và phát triển doanh nghiệp hoặc dịch vụ.
Một nghiên cứu của Trường Kinh doanh Harvard chỉ ra rằng các nhà lãnh đạo truyền cảm hứng giúp gia tăng mức độ cam kết và gắn bó của nhân viên. Hơn nữa, nghiên cứu từ Bain cho thấy những nhân viên được "truyền cảm hứng" có năng suất gấp đôi so với những nhân viên chỉ "hài lòng", đồng thời đóng góp vào việc tạo ra các công ty có lợi nhuận cao hơn 21% và tỷ lệ nghỉ việc thấp hơn 59%. Những con số này càng khẳng định vai trò không thể thiếu của sự lãnh đạo truyền cảm hứng trong việc tạo nên thành công lâu dài của tổ chức.
=> Tìm hiểu thêm: Cách để trở thành nhà lãnh đạo truyền cảm hứng
6. Kỹ năng ra quyết định
Kỹ năng ra quyết định là nền tảng cho vai trò lãnh đạo, bởi mọi chiến lược và hành động đều bắt nguồn từ các quyết định. Tuy nhiên, việc đưa ra quyết định trong bối cảnh hiện đại đầy biến động là thách thức không nhỏ. Một khảo sát năm 2023 cho thấy 85% các lãnh đạo doanh nghiệp từng trải qua “căng thẳng khi ra quyết định” – tức cảm giác hối tiếc hoặc nghi ngờ về quyết định của mình. Điều này phản ánh áp lực lớn mà nhà lãnh đạo phải chịu khi đối mặt với lựa chọn phức tạp, đòi hỏi sự cân nhắc kỹ càng giữa rủi ro và cơ hội.
Quy trình ra quyết định hiệu quả không chỉ dựa trên dữ liệu và logic mà còn cần đến trực giác và kinh nghiệm cá nhân, đặc biệt trong những bối cảnh không chắc chắn. Do đó, nhà lãnh đạo hiện đại cần rèn luyện tư duy phân tích sắc bén và khả năng phán đoán nhạy bén để đưa ra những quyết định kịp thời và hiệu quả. Bên cạnh đó, thay vì tránh né thất bại mà học hỏi từ những sai lầm để điều chỉnh hướng đi phù hợp.
Nhà lãnh đạo thành công có khả năng ra quyết định kịp thời và sáng suốt trong mọi tình huống
7. Kỹ năng động viên
Động viên là nghệ thuật khơi dậy động lực nội tại và ngoại tại của nhân viên nhằm đạt được mục tiêu chung của tổ chức. Một nhà lãnh đạo thành công không chỉ tạo điều kiện làm việc thuận lợi mà còn biết cách truyền cảm hứng, tạo sự kết nối và ghi nhận nỗ lực của từng cá nhân trong tập thể.
Khác với quan điểm quản lý truyền thống cho rằng con người chỉ làm việc chăm chỉ khi bị giám sát và khen thưởng (theo thuyết đại diện – agency theory), các lý thuyết hiện đại như thuyết tự quyết (self-determination theory) nhấn mạnh con người có động lực nội tại mạnh mẽ khi được thỏa mãn các nhu cầu cơ bản về tự chủ, năng lực và gắn kết.
Vì vậy, các nhà lãnh đạo hiện đại cần biết cách khơi dậy động lực nội tại của nhân viên – tức làm cho họ cảm thấy công việc có ý nghĩa, được trao quyền tự chủ và có cơ hội phát triển năng lực. Điều này tạo ra sự cam kết tự nguyện và nhiệt huyết từ bên trong, bền vững hơn nhiều so với động lực ngoại tại chỉ dựa trên tiền bạc hay mệnh lệnh áp đặt.
8. Kỹ năng sáng tạo và tư duy phân tích
Trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu và công nghệ thay đổi nhanh chóng, khả năng sáng tạo và tư duy phân tích được xem là cặp kỹ năng bổ trợ quan trọng giúp nhà lãnh đạo giải quyết vấn đề một cách toàn diện. Tư duy phân tích cho phép lãnh đạo xem xét tình huống dựa trên dữ liệu và logic, phân tách vấn đề thành các thành tố để hiểu rõ nguyên nhân và hệ quả.
Trong khi đó, tư duy sáng tạo lại giúp nảy sinh những ý tưởng đột phá và nhìn ra các giải pháp mới mẻ vượt khỏi lối mòn thông thường. Sự kết hợp của hai năng lực này tạo nên một tư duy “hai bán cầu” ở người lãnh đạo: vừa có khả năng đổi mới, vừa đảm bảo tính khả thi và hiệu quả của ý tưởng.
Các khảo sát gần đây đã nhấn mạnh tầm quan trọng hàng đầu của kỹ năng sáng tạo và phân tích. Báo cáo “Tương lai việc làm 2025” của Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) xếp tư duy phân tích và đổi mới sáng tạo vào nhóm mười kỹ năng cốt lõi hàng đầu trong 5 năm tới, đồng thời dự báo đây là những kỹ năng sẽ tăng nhu cầu nhanh nhất. Và cuộc khảo sát của Adobe thực hiện với sự tham gia của các nhà lãnh đạo, phụ huynh, học sinh và người lao động cũng cho thấy sự đồng thuận cao về giá trị của sáng tạo: khoảng 85% số người được hỏi tin rằng sáng tạo giúp con người trở nên tốt hơn, phát triển toàn diện hơn.
Kỹ năng sáng tạo và tư duy phân tích giúp nhà lãnh đạo đưa ra những giải pháp đột phá, chính xác và hiệu quả
9. Kỹ năng lập kế hoạch
“Kế hoạch” là cầu nối giữa tầm nhìn và hành động - một bản kế hoạch chiến lược tốt giúp biến những ý tưởng và mục tiêu trừu tượng thành các bước đi cụ thể, khả thi. Một nhà lãnh đạo giỏi phải có khả năng xây dựng các kế hoạch chiến lược rõ ràng, cụ thể và có tính khả thi cao, đồng thời dự phòng cho các kịch bản khác nhau.
Một kế hoạch rõ ràng giúp tổ chức định hướng được con đường phía trước, chủ động ứng phó với thay đổi thay vì phản ứng bị động. Ngược lại, thiếu kỹ năng này, lãnh đạo dễ sa vào “quản trị bằng chữa cháy”, giải quyết sự vụ ngắn hạn mà thiếu tầm nhìn dài hạn, khiến tổ chức mất phương hướng.
10. Kỹ năng tuyển dụng
Con người là tài sản quan trọng nhất của tổ chức, vì vậy kỹ năng tuyển dụng và thu hút nhân tài là một trong những năng lực thiết yếu của nhà lãnh đạo hiện đại. Jim Collins, tác giả cuốn “Từ tốt đến vĩ đại”, từng nhấn mạnh nguyên tắc “đúng người, rồi mới đến đúng việc” – trước khi vạch ra chiến lược, cần đảm bảo đã có những người phù hợp ngồi trên “chiếc xe bus” của tổ chức. Điều này cho thấy, lựa chọn nhân sự phù hợp còn quan trọng hơn cả định hướng chiến lược, bởi một đội ngũ xuất sắc có thể tự tìm ra cách hiện thực hóa mục tiêu.
Nhà lãnh đạo cần biết cách xây dựng quy trình tuyển dụng khoa học, từ việc định nghĩa đúng nhu cầu nhân sự, xây dựng mô tả công việc rõ ràng, đến thiết kế các vòng phỏng vấn phù hợp để khai thác đầy đủ thông tin ứng viên. Khả năng ra quyết định tuyển dụng chính xác giúp tổ chức tiết kiệm nguồn lực, đồng thời tăng cường năng suất và hiệu quả làm việc của toàn đội ngũ.
Kỹ năng tuyển dụng giúp nhà lãnh đạo chọn đúng người, đúng vị trí, xây dựng đội ngũ mạnh và phù hợp văn hóa
11. Kỹ năng quản lý thời gian
Peter Drucker, “cha đẻ” của quản trị hiện đại, từng nói: “Thời gian là nguồn lực khan hiếm nhất; nếu không quản lý được nó thì chẳng quản lý được thứ gì khác”. Câu nói này nhấn mạnh tầm quan trọng sống còn của kỹ năng quản lý thời gian đối với nhà lãnh đạo. Mỗi nhà lãnh đạo đều chỉ có 24 giờ mỗi ngày, nhưng thành bại khác nhau ở chỗ họ sử dụng quỹ thời gian đó hiệu quả đến đâu.
Quản lý thời gian không đơn thuần là làm thật nhiều việc, mà là làm việc đúng trọng tâm. Nghĩa là người lãnh đạo phải biết ưu tiên những nhiệm vụ chiến lược, quan trọng tạo ra giá trị cao, đồng thời ủy quyền hoặc loại bỏ những việc vụn vặt, kém quan trọng.
Ngoài ra, kỹ năng quản lý thời gian còn thể hiện ở khả năng phân phối nguồn lực phù hợp theo từng giai đoạn chiến lược. Việc sử dụng công cụ quản lý thời gian hiện đại, cùng với thói quen đánh giá lại hiệu quả sử dụng thời gian định kỳ, sẽ góp phần nâng cao chất lượng điều hành và sự linh hoạt trong ra quyết định.
12. Kỹ năng công nghệ về kiến thức AI
Trong kỷ nguyên chuyển đổi số, một nhà lãnh đạo hiện đại cần trang bị kỹ năng công nghệ vững vàng, đặc biệt là hiểu biết về trí tuệ nhân tạo (AI) và dữ liệu lớn. Sự bùng nổ của AI đang thay đổi căn bản cách thức vận hành của doanh nghiệp: từ quy trình sản xuất, marketing đến ra quyết định đều có sự tham gia ngày càng sâu của thuật toán và phân tích dữ liệu. Vì vậy, lãnh đạo không thể đứng ngoài xu hướng này – họ phải hiểu được tiềm năng cũng như hạn chế của công nghệ để định hướng chiến lược phù hợp.
Việc cập nhật liên tục kiến thức về AI giúp nhà lãnh đạo đưa ra các quyết định chiến lược dựa trên dữ liệu (data-driven), nâng cao năng lực dự báo và tăng tính cạnh tranh. Đồng thời, khả năng truyền đạt tầm quan trọng của AI đến các cấp dưới sẽ tạo điều kiện cho tổ chức thích nghi với công nghệ một cách toàn diện và hiệu quả.
Biết cách ứng dụng công nghệ và AI giúp các nhà lãnh đạo ra quyết định nhanh, tối ưu vận hành và nắm bắt xu hướng tốt hơn
13. Kỹ năng thích nghi và linh hoạt
Không còn là VUCA, khi thế giới bước sang thời kỳ BANI - một thế giới mong manh, dễ vỡ và đầy khó dự đoán. Khả năng thích ứng với hoàn cảnh thay đổi và duy trì sự linh hoạt trong lãnh đạo có thể tạo ra sự khác biệt đáng kể trong thành công của bất kỳ tổ chức nào. Qua đó, xây dựng nên một nền văn hóa làm việc khuyến khích sự sáng tạo, khả năng phục hồi và cải tiến liên tục.
Trong giai đoạn đại dịch COVID-19 vừa qua, năng lực thích nghi của lãnh đạo được thử thách mạnh mẽ: những người nhanh chóng chuyển sang mô hình làm việc từ xa, tái cấu trúc chuỗi cung ứng hoặc tìm kiếm thị trường thay thế đã giúp doanh nghiệp trụ vững, thậm chí phát triển trong nghịch cảnh. Ngược lại, lãnh đạo thiếu linh hoạt thường chậm chạp phản ứng, bỏ lỡ “thời điểm vàng” và để mất lợi thế cạnh tranh.
14. Kỹ năng quản trị sự thay đổi
Một nghiên cứu của Gartner chỉ ra rằng 73% nhân viên có mức độ căng thẳng từ trung bình đến cao, chủ yếu là do những thay đổi trong tổ chức của họ, dẫn đến hiệu suất làm việc thấp hơn 5%. Điều này cho thấy tầm quan trọng của việc phát triển các kỹ năng quản lý thay đổi, bao gồm giao tiếp hiệu quả, khả năng phân tích, hợp tác liên chức năng và tư duy chiến lược. Đây cũng là những yếu tố ưu tiên mà các nhà lãnh đạo tham vọng cần tập trung.
Quản lý thay đổi không chỉ là trách nhiệm của các nhà lãnh đạo cấp cao, mà cần được triển khai ở mọi cấp độ trong tổ chức. Như Harvard Business đã nhận định, "Trong bối cảnh bất ổn hiện nay, các nhà lãnh đạo từ cấp cao đến cấp trung, các trưởng nhóm và lãnh đạo tuyến đầu đều đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý thay đổi. Mặc dù các giám đốc điều hành cấp cao thiết lập tông điệu cho tổ chức, nhưng những người quản lý ở các cấp thấp hơn cũng không kém phần quan trọng trong quá trình này."
Thực tế cho thấy, hơn 70% các sáng kiến thay đổi đều thất bại và nguyên nhân chủ yếu là do sự lãnh đạo yếu kém, khả năng chống lại sự thay đổi không đủ mạnh, thiếu mục tiêu rõ ràng, cùng chiến lược truyền thông không hiệu quả,...
Kỹ năng quản trị sự thay đổi giúp nhà lãnh đạo dẫn dắt tổ chức thích nghi, vượt qua kháng cự, duy trì ổn định và phát triển trong môi trường biến động
15. Khả năng phục hồi
Đại dịch COVID-19 đã khiến nhiều công ty phải đối mặt với sự khủng hoảng, thậm chí dẫn đến đóng cửa và thất bại. Tuy nhiên, cũng có những doanh nghiệp không ngừng đổi mới, vươn lên và phát triển mạnh mẽ trong hoàn cảnh khó khăn. Điều này đã làm rõ tầm quan trọng của khả năng phục hồi của doanh nghiệp. Một nghiên cứu từ Liên đoàn Các Hiệp hội Quản lý Rủi ro Châu Âu chỉ ra rằng 90% các nhà lãnh đạo doanh nghiệp nhận thức rõ ràng rằng đại dịch đã thúc đẩy nhu cầu về sự phục hồi mạnh mẽ hơn trong các tổ chức. Những công ty sở hữu khả năng phục hồi cao có tỷ lệ sống sót gấp đôi so với những công ty có khả năng phục hồi thấp.
Trong thời kỳ “sóng gió” liên miên, một nhà lãnh đạo thiếu khả năng phục hồi có thể dễ bị quá tải hoặc gục ngã, trong khi lãnh đạo có tinh thần kiên cường sẽ đứng vững và dẫn dắt tổ chức vượt qua khó khăn. Nghiên cứu cũng cho thấy các nhà lãnh đạo có mức độ phục hồi cao thường được đánh giá là hiệu quả hơn bởi đồng nghiệp và cấp dưới. Thậm chí, sự kiên cường của lãnh đạo còn tương quan tích cực với hiệu suất công việc, mức độ hài lòng và sự gắn kết của nhân viên - những yếu tố then chốt tạo nên thành công bền vững cho tổ chức.
Khả năng phục hồi giúp nhà lãnh đạo vượt qua khó khăn, áp lực, giữ vững tinh thần và nhanh chóng thích nghi để dẫn dắt tổ chức tiến lên sau khủng hoảng
Trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt, kỹ năng lãnh đạo chính là lợi thế cạnh tranh của mỗi cá nhân và tổ chức. Một lãnh đạo giỏi sẽ biết cách tận dụng nguồn lực, khơi dậy tinh thần đội ngũ và đưa ra quyết định đúng đắn. Bằng việc đầu tư phát triển kỹ năng lãnh đạo, doanh nghiệp có thể xây dựng một đội ngũ mạnh mẽ, linh hoạt và luôn sẵn sàng thích ứng với mọi thay đổi của thị trường.